Αρχικά, μπορείς να μετρήσεις την περίμετρο της μέσης σου!

Η Περίμετρος Μέσης (ΠΜ) σε συνδυασμό με το ΔΜΣ, σου προσφέρει ένα χρήσιμο στοιχείο που συνδέεται άμεσα με τον κίνδυνο υγείας που διατρέχεις εξαιτίας της παχυσαρκίας. Όταν η ΠΜ ξεπερνά τα 102 εκ. στους άνδρες και τα 88 εκ. στις γυναίκες τότε υπάρχει πολύ αυξημένος κίνδυνος για επιπλοκές στην υγεία σου όπως η εμφάνιση διαβήτη, τα καρδιολογικά προβλήματα και η αυξημένη αρτηριακή πίεση. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε πως ένας πολύ αυξημένος ΔΜΣ σε συνδυασμό με μία εκτός ορίου τιμή ΠΜ αποτελεί ένα δυνατό “καμπανάκι” για να βελτιώσεις το σώμα σου. Εάν βέβαια, τα αποτελέσματα μέτρησης σε οδηγούν κάτω από αυτές τις τιμές, δε χρειάζεται να ανησυχείς για την παχυσαρκία και τους κινδύνους που τη συνοδεύουν.

Πολύ χρήσιμη θα ήταν και μία λιπομέτρηση

Η λιπομέτρηση είναι μια διαδικασία που θα εκτιμήσει και θα αξιολογήσει τη σύσταση του σώματός σου, δηλαδή των συστατικών που το συνθέτουν: της λιπώδους και της άλιπης μάζας (μυϊκή μάζα, υγρά, οστά). Με βάση τη διαθέσιμη τεχνολογία του σήμερα, υπάρχει και η δυνατότητα να αξιολογήσουμε και την κατανομή που έχει το λίπος στο σώμα σου, δηλαδή πόσο λίπος έχεις στον κορμό, στα χέρια και στα πόδια. Έτσι θα έχεις μια συνολική εικόνα για το σώμα σου και θα βρίσκεσαι σε θέση να καταλάβεις ποιες αλλαγές είναι καλό να γίνουν.

Άτομα με υψηλό ποσοστό μυϊκής μάζας

Συχνά φαίνεται να κατατάσσονται στην κατηγορία των υπέρβαρων (Για περισσότερες πληροφορίες δες την ερώτηση “ ποιό είναι το σφάλμα του ΔΜΣ”).

Έγκυες

Είναι ευνόητο πως ο δείκτης μάζας σώματος δε μπορεί να εφαρμοστεί σε γυναίκες κατά την περίοδο εγκυμοσύνη, καθώς δεν λαμβάνει υπόψιν το βρέφος και το επιπλέον βάρος που χρειάζεται να προσληφθεί για την ομαλή ανάπτυξή του.

Παιδιά και έφηβοι

Ο ΔΜΣ απευθύνεται αποκλειστικά σε ενήλικες. Για τις συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες συμβουλευόμαστε τις καμπύλες ανάπτυξης ανάλογα με το φύλο και την ηλικία του παιδιού.

Ηλικιωμένοι

Η συγκεκριμένη ομάδα ατόμων έχει χάσει κάποια ποσότητα μυϊκής και οστικής μάζας. Έτσι, ο ΔΜΣ τους ίσως βρίσκεται εντός ενός φυσιολογικού εύρους, ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να είναι υπέρβαροι.

Άλλη μία εξαίρεση

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ο υπολογισμός του ΔΜΣ βασίζεται κυρίως σε τύπους σωμάτων Καυκάσου και ενδέχεται να μην είναι κατάλληλος για άτομα άλλων εθνικοτήτων. Πιο συγκεκριμένα, σε σύγκριση με τους λευκούς Ευρωπαίους του ίδιου ΔΜΣ, οι Ασιάτες φαίνεται να έχουν 4% υψηλότερο συνολικό λίπος, ενώ οι Νότιοι Ασιάτες, έχουν ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα κοιλιακής παχυσαρκίας, τα οποία μπορούν επίσης να μειώσουν τη μέτρηση του ΔΜΣ.

Ο ΔΜΣ έγινε διεθνές πρότυπο για τη μέτρηση της παχυσαρκίας στη δεκαετία του 1980 και το ευρύ κοινό έμαθε για το ΔΜΣ τη δεκαετία του 1990, όταν η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών ξεκίνησε μια πρωτοβουλία για την ενθάρρυνση της υγιεινής διατροφής και άσκησης.

Πριν από το 1980 οι γιατροί χρησιμοποιούσαν πίνακες βάρους για ύψος (διαφορετικό για άνδρες και γυναίκες) που περιέγραφε το βάρος σώματος για κάθε εκατοστό του ύψους ενός ατόμου. Αυτοί οι πίνακες ήταν περιορισμένοι επειδή χρησιμοποιούσαν μόνο σωματικό βάρος και όχι σύνθεση σώματος. Το 1998, τα εθνικά ινστιτούτα υγείας μείωσαν το όριο του υπέρβαρου για το ΔΜΣ, από 27,8 σε 25 Kg/m2 για να ταιριάξουν με τις διεθνείς οδηγίες.

Αυτή η κίνηση από μόνη της, πρόσθεσε περίπου 30 εκατομμύρια Αμερικανούς πολίτες που προηγουμένως θεωρούνταν «υγιούς σωματικού βάρους» στην κατηγορία «υπέρβαρων». Και από τότε χρησιμοποιείται ο ΔΜΣ όπως τον ξέρουμε μέχρι και σήμερα.

Οποιαδήποτε τιμή του δείκτη μάζας σώματος εκτός του φυσιολογικού εύρους αποτελεί λόγο προβληματισμού. H πιο ανησυχητική κατηγορία για σένα είναι αυτή της παχυσαρκίας. Είναι γνωστό πως η παχυσαρκία εγκυμονεί τους πιο πολλούς και σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σου, μερικοί εκ των οποίων είναι:

• Ο διαβήτης
• Η αρθρίτιδα
• Η υπνική άπνοια
• Ο καρκίνος

Ανησυχητικό είναι επίσης εάν ο ΔΜΣ σου σε κατατάσσει στην κατηγορία των λιποβαρών ανθρώπων, καθώς και για αυτούς ελλοχεύει πλήθος κινδύνων όπως:

• Ορμονικά και αναπαραγωγικά προβλήματα
• Οστεοπόρωση
• Αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα

Παρόλου που και αυτή η κατηγορία ενέχει κινδύνους, λιγότερο ανήσυχος μπορείς να είσαι εάν είσαι υπέρβαρος, διότι με την απώλεια λίγων κιλών θα έχεις ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος. Προσοχή όμως, αντίστοιχα με την πρόσληψη λίγων κιλών μπορεί να ανέβεις στην κατηγορία της παχυσαρκίας. Γενικότερα είναι σημαντικό να γνωρίζεις πως όσο πιο κοντά είσαι σε έναν φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος τόσο λιγότερο χρειάζεται να ανησυχείς. Αυτό βέβαια δε σημαίνει πως πρέπει να επαναπαύεσαι, καθώς ο δείκτης μάζας σώματος σε βάζει απλά σε μία κατηγορία χωρίς να σου εξασφαλίζει την υγεία ακόμη κι εάν είσαι στην πιο επιθυμητή. Βέβαια, όσο πιο μακριά είσαι από τις επιθυμητές τιμές τόσες περισσότερες είναι και οι πιθανές επιπτώσεις. Για αυτό, εάν απέχεις αρκετά από τις τιμές 18.5- 24,9 Kg/m² μη χάνεις χρόνο και ξεκίνα την προσπάθεια σήμερα.

Πάμε να δούμε μαζί πως θα βρεις τα κιλά που σε “χωρίζουν” από ένα φυσιολογικό ΔΜΣ σε 4 απλά βήματα μαζί με ένα παράδειγμα.

Βήμα 1: Βρες ένα κομπιουτεράκι, εάν δεν έχεις πρόχειρο χρησιμοποίησε ένα από το ίντερνετ

• Calculator.gr
• Online Calculator

Βήμα 2: Γράψε το ύψος σου και πολλαπλασίασε το με τον ίδιο αριθμό (ή αλλιώς ύψωσε το στο τετράγωνο)

Παράδειγμα: Για ύψος 1,80 m και 92 κιλά θα κάνουμε 1,80*1,80= 3,24 m2

Βήμα 3: Πολλαπλασίασε τον αριθμό που προέκυψε με το νούμερο 18,5 Kg/m2 εάν είσαι λιποβαρής ή το νούμερο 24,9 Kg/m2 εάν είσαι υπέρβαρος ή παχύσαρκος

Παράδειγμα: Εφόσον με αυτά τα κιλά είσαι υπέρβαρος 3,24* 24,9= 80,7 Kg

Βήμα 4: Αν είσαι λιποβαρής αφαίρεσε τα κιλά σου από αυτό τον αριθμό ενώ αν είσαι υπέρβαρος ή παχύσαρκος αφαίρεσε αυτό τον αριθμό από τα κιλά σου.

Αυτό ήταν! Τα κιλά που απέχεις από ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος σύμφωνα με τον ΔΜΣ βρίσκονται μπροστά στην οθόνη σου.

Παράδειγμα: 92-80,7= 11,3 κιλά θα έπρεπε να χάσεις για το συγκεκριμένο ύψος και βάρος του παραδείγματος ώστε να ανήκεις στην ομάδα φυσιολογικού ΔΜΣ.

Έχε Υπόψη σου

Αυτά τα κιλά σε κατατάσσουν οριακά στον φυσιολογικό ΔΜΣ. Ιδανικά θα θέλαμε να μειώσεις ή να προσθέσεις λίγα περισσότερα ώστε να μην κινδυνεύεις να μεταβείς και πάλι σε άλλη κατηγορία. Ωστόσο, είναι σημαντικό να γίνει με την καθοδήγηση ενός ειδικού. Προς αυτή την κατεύθυνση, η μεθοδολογία που εφαρμόζω στο γραφείο περιλαμβάνει τόσο τη ρύθμιση του ενεργειακού σου ισοζυγίου, όσο και τη διατροφική σου εκπαίδευση.

Βασικό σφάλμα του ΔΜΣ είναι πως δε διαχωρίζει το σωματικό λίπος από τη μυϊκή μάζα. Για να καταλάβεις καλύτερα τι σημαίνει αυτό θα σου παραθέσω το εξής παράδειγμα:

Φαντάσου ένα άτομο με καθιστικό τρόπο ζωής που έχει ύψος 1,80 m και ζυγίζει 92 κιλά. Θα είχε έναν ΔΜΣ 27 Kg/m2. Το συγκεκριμένο άτομο κατατάσσεται αυτόματα στους υπέρβαρους. Με την ίδια λογική ο γνωστός μπασκετμπολίστας Lebron James ζυγίζει 113 κιλά και έχει ύψος 2,06 m. Έχει λοιπόν ΔΜΣ 26,63 Kg/m2 και ανήκει και αυτός στην κατηγορία των υπέρβαρων. Συγκρίνοντας τους ΔΜΣ τους θα νόμιζες πως πρόκειται για άτομα με παρόμοια σωματική εικόνα.

Παρ’όλα αυτά θα έπεφτες εντελώς έξω. Και αυτό γιατί το σώμα του Lebron James αποτελείται κυρίως από μυϊκή μάζα, η οποία σε ίδια ποσότητα με το λίπος ζυγίζει περισσότερο. Έτσι λοιπόν ένας εξαιρετικά γυμνασμένος άνθρωπος έχει παρόμοιο ΔΜΣ με έναν άνθρωπο που πιθανότατα έχει να γυμναστεί χρόνια, μειώνοντας τη μυϊκή του μάζα και αυξάνοντας το λίπος του. Και αυτό γιατί ο ΔΜΣ δε διαχωρίζει το σωματικό λίπος από τη μυϊκή μάζα!

Είναι ενδιαφέρον ότι ο ΔΜΣ δεν ανακαλύφθηκε πρόσφατα. Από τη δεκαετία του 1840, ένας Βέλγος στατιστικολόγος με το όνομα Adolphe Quetelet επινόησε έναν δείκτη που ονόμασε Quetelet Index of Obesity, έναν απλό μαθηματικό τύπο με τον οποίο υπολόγιζε την παχυσαρκία . Συγκεκριμένα διαιρώντας το βάρος ενός ατόμου (σε λίβρες ή κιλά) με το τετράγωνο του ύψους του (σε εκατοστά ή ίντσες).

Ο τύπος είχε συνταχθεί: Βάρος / ύψος 2

Ο Quetelet έγραψε:

"Αν ο άνθρωπος αυξάνεται εξίσου σε όλες τις διαστάσεις, το βάρος του σε διαφορετικές ηλικίες θα ήταν ο κύβος του ύψους του"

Συνέχισε εξηγώντας πως στον πρώτο χρόνο της ζωής, το πλάτος μας είναι πράγματι μεγαλύτερο σε αναλογία με το ύψος μας, αλλά μετά από αυτό μεγαλώνουμε περισσότερο σε σχέση με το πλάτος μας. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι όταν ανέπτυξε αυτόν τον δείκτη, ο Quetelet δεν είχε κανένα ενδιαφέρον να μελετήσει την παχυσαρκία. Στην πραγματικότητα ο Quetelet ενδιαφερόταν να αναπτύξει έναν δείκτη σχετικού βάρους.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, εφόσον υπήρχαν αναφορές για αυξημένη θνησιμότητα και νοσηρότητα των υπέρβαρων και παχύσαρκων ανθρώπων, η εγκυρότητα του δείκτη Quetelet επιβεβαιώθηκε και τέθηκε στην πράξη ως χρήσιμος δείκτης γενικού σχετικού βάρους σώματος. Στη συνέχεια μετονομάστηκε σε Δείκτη Μάζας Σώματος και υιοθετήθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 1995 ως ένα απλό εργαλείο για να εκτιμήσει γρήγορα και εύκολα τα επίπεδα παχυσαρκίας σε μια πληθυσμιακή ομάδα.

Όχι! Ο ΔΜΣ δε φανερώνει τη σύσταση σώματος σου, απλά σε κατατάσσει σε μία κατηγορία με βάση το βάρος και το ύψος σου. Εάν ενδιαφέρεσαι για το σωματικό σου λίπος, τη μυϊκή ή τη σκελετική σου μάζα μπορούμε να προγραμματίσουμε μια συνεδρία ανάλυσης σύστασης σώματος στο γραφείο.

Όχι! Παρόλο που ο ΔΜΣ είναι ο πιο διαδεδομένος δείκτης αξιολόγησης του σωματικού σου βάρους, δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά μια ένδειξη.

Υπάρχουν πολλά πράγματα ακόμη που μπορείς να κάνεις και να γνωρίζεις για να κατανοήσεις ακριβώς την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το σώμα σου. Επίσης υπάρχουν και αρκετές περιπτώσεις ανθρώπων που δε καλύπτει ή ακόμη και καταστάσεις που μπορεί να βρεθεί ένα άτομο όπως π.χ. η αυξημένη κατακράτηση υγρών. Παρόλα αυτά, είναι ένας πολύ σημαντικός δείκτης καθώς με λίγα και απλά στοιχεία σού παρέχει μια πρώτη εκτίμηση.

Tine RCK, Faye B, Ndour CT, Sylla K, Sow D, Ndiaye M, Ndiaye JL, Magnussen P, Alifrangis M, Bygbjerg IC and Gaye O. Parasitic Infections among Children under Five Years in Senegal: Prevalence and Effect on Anemia and Nutritional Status. ISRN Parasitology, 2013; 2013: Article ID 272701, 6 pages

Bates GW, Bates SR, Whitworth NS. Reproductive failure in women who practice weight control. Fertility and Sterility1982; 37(3): 373-378

Mata LJ, Kromal RA, Urrutia J J & Garcia B. Effect of infection on food intake and the nutritional state: perspectives as viewed from the village. Am. J Clin. Nutr. August 1977; 30 (no. 8): 1215-1227

Klatsky, A., 2017. Body Mass Index and Mortality in a Very Large Cohort: Is It Really Healthier to Be Overweight?. The Permanente Journal,.

Dalvand, S., Koohpayehzadeh, J., Karimlou, M., Asgari, F., Rafei, A., Seifi, B., Niksima, S. and Bakhshi, E., 2015. Assessing Factors Related to Waist Circumference and Obesity: Application of a Latent Variable Model. Journal of Environmental and Public Health, 2015, pp.1-9.

Nhlbi.nih.gov. n.d. Assessing Your Weight and Health Risk. [online] Available at: <https://www.nhlbi.nih.gov/health/educational/lose_wt/risk.htm

Ross, R., Neeland, I., Yamashita, S., Shai, I., Seidell, J., Magni, P., Santos, R., Arsenault, B., Cuevas, A., Hu, F., Griffin, B., Zambon, A., Barter, P., Fruchart, J., Eckel, R., Matsuzawa, Y. and Després, J., 2020. Waist circumference as a vital sign in clinical practice: a Consensus Statement from the IAS and ICCR Working Group on Visceral Obesity. Nature Reviews Endocrinology, 16(3), pp.177-189.

Heymsfield, S., Peterson, C., Thomas, D., Heo, M. and Schuna, J., 2015. Why are there race/ethnic differences in adult body mass index-adiposity relationships? A quantitative critical review. Obesity Reviews, 17(3), pp.262-275.

Gutin, I., 2017. In BMI we trust: reframing the body mass index as a measure of health. Social Theory & Health, 16(3), pp.256-271.

Centers for Disease Control and Prevention. n.d. About Child and Teen BMI. [online] Available at: <https://www.cdc.gov/healthyweight/assessing/bmi/childrens_bmi/about_childrens_bmi.html>

Robert H. Shmerling, M., 2016. How useful is the body mass index (BMI)? – Harvard Health Blog. [online] Harvard Health Blog. Available at: https://www.health.harvard.edu/blog/how-useful-is-the-body-mass-index-bmi-201603309339

Eknoyan, G., 2007. Adolphe Quetelet (1796 1874) the average man and indices of obesity. Nephrology Dialysis Transplantation, 23(1), pp.47-51.